Lata 1913 – 1918
Miejscowy dziedzic – Gerlicz / z pochodzenia Niemiec / utrzymywał nauczyciela, który uczył jego dzieci. Gdy wyszły z wieku szkolnego, dziedzic go zwolnił. Wtedy to zamożny, jak na owe czasy, gospodarz Adam Szymański, zatrudnił tego Pana u siebie w domu. Uczył on dzieci abecadła oraz podstaw pisania i czytania. Przebywał u tego gospodarza przez kilka lat. Gdy zmarł, został pochowany w Wąwolnicy. W kilka lat później przybył do wsi nauczyciel Kochan. W mieszkaniu Kacpra Wojciechowskiego uczył kilkoro dzieci bogatszych gospodarzy. Były to również podstawy czytania i pisania. Kiedy Kochan wyjechał, jego miejsce zajął nauczyciel Belon, który uczył około 20 dzieci w domu M. Szlachetki. Nauka była płatna. Korzystano już z jednej książki „Wypisy” zawierającej wiersze i czytanki. Belon uczył dwa lata, a po nim Fijałkowski – brat miejscowego gorzelnianego. Na naukę uczęszczały dzieci takich gospodarzy, jak: Kwiatkowskiego, Bidachy, Mroza i Szymańskiego. Fijałkowski uczył również przez dwa lata.
Lata 1918 – 1929
W następnych latach przybył z Puław do Kraczewic nauczyciel Stępkowski. Mieszkał z rodziną u Pajdowskich. On to podzielił dzieci na oddziały, biorąc pod uwagę różnice wieku. Młodsze dzieci uczyła nauczycielka w mieszkaniu Pazurowej, a starsze Stępkowski w mieszkaniu Pajdowskich. Uczyło się już wtedy około 20 dzieci. W następnnym roku doszło kilku nauczycieli. Byli to Stefan Zychowicz, Chmielewski Teodor, Lejwoda Jan. Wtedy to zrodziła się myśl budowy szkoły. Inicjatorem był Stefan Zychowicz. Wybrano komitet budowy złożony z następujących gospodarzy: Mróz Bronisław, Szlachetka Michał, Jarski Michał, Bidacha Antoni i Winiarski St. Komitet wystąpił z wnioskiem do Gminy w Karczmiskach. Wniosek został zatwierdzony i przystąpiono do pracy. Plac pod budowę dał miejscowy dziedzic – Gerlicz. Zwożono materiały budowlane z Niezabitowa i lasów państwowych. Wszyscy mieszkańcy chętnie brali udział w pracach. Szkołę budowano 3 lata. Oddano do użytku w 1929 roku.
Lata 1929 – 1939
Kierownikiem szkoły został Stefan Zychowicz. Utworzono klasy od I – VII. Uczyły się nie tylko dzieci miejscowe, lecz i z okolicznych wsi. Do klasy siódmej dojeżdżały dzieci z Niezabitowa, Wronowa, Leśniczówki, Dąbrowy, Plizina, Szczuczek i Spław. Nauka odbywała się tylko na jedną zmianę. Przybyli nowi nauczyciele: Dziubiński, Czerniakowska, Sochacki. Woźnym był Długosz Józef, który mieszkał w suterenie tej szkoły. W suterenie mieściła się również pracownia zajęć praktycznych. Były tam warsztaty i maszyny do szycia. Uczono języka polskiego, niemieckiego, matematyki, historii, przyrody, geografii, zajęć praktycznych i śpiewu. Lekcje rozpoczynały i kończyły się modlitwą. Religii uczył miejscowy ksiądz. Dzieci bogatszych gospodarzy kontynuowały naukę w szkołach średnich. Byli to: Winiarska K., Kęcik M., Lenart ST., Bidacha L. i Pajdowska K.
Lata 1939 – 1999
W okresie okupacji dotychczasowi nauczyciele prowadzili tajne nauczanie, realizując obowiązkowy program szkolny. Natomiast budynek szkoły został zajęty przez Niemców i przeznaczony na magazyn zbożowy. W okresie, gdy Armia Czerwona wkroczyła na Lubelszczyznę – Niemcy wycofali się nad Wisłę, a w budynku i wokół szkoły utworzono szpital polowy. Po wyzwoleniu znów rozpoczęto pracę i naukę w szkole. Budynek szkolny wymagał wielu napraw i remontów, toteż w następnych latach z dużych sal lekcyjnych utworzono mniejsze i podzielono na poszczególne klasopracownie. Z korytarza górnego wygospodarowano salę na bibliotekę szkolną. Co kilka lat ulepszano i modyfikowano budynek. Położono na podłogi płytki PCV, założono centralne ogrzewanie, kanalizację itp. Wybudowano również duże boisko szkolne. W ciągu 80 – ciu lat swego istnienia szkoła przeszła wiele zmian. Oprócz dokonanych napraw i remontów budynku, zmieniała się także kadra kierownicza oraz pracownicy. Na przestrzeni tego całego okresu szkołą kierowały niżej wymienione osoby:
1. Stefan Zychowicz w latach 1929 – 1949
2. Tadeusz Kobyliński 1949 – 1952
3. Stefan Czajkowski 1952 – 1953
4. Bolesław Piotrowski 1953 – 1981
5. mgr Alfred Wicha 1981 – 1987
6. mgr Andrzej Topolski 1987 – 1993
7. mgr Renata Kilian 1993 – i nadal
Lata 1999 i dalsze
W dniu 20 czerwca 1999 roku obchodziliśmy 70 lat istnienia naszej szkoły. Z okazji jubileuszu szkole nadano imię Marii Konopnickiej, a Rada Rodziców ufundowała sztandar. Od tego czasu co roku organizujemy Święto Szkoły – Dzień Patrona i festyny, na które zapraszamy władze lokalne, absolwentów i byłych pracowników placówki oraz mieszkańców Kraczewic. W trakcie festynu uczniowie prezentują swoje umiejętności i osiągnięcia, a rodzice pomagają nam zbierać fundusze na potrzeby szkoły.
Od 1 września 2001 roku szkoła posiada 11 stanowiskową pracownię komputerową z dostępem do internetu, w której prowadzone są lekcje dla uczniów klas I – VI oraz zajęcia kółka matematyczno – informatycznego. W styczniu 2002 roku rozpoczęto prace budowlane nowego skrzydła szkoły, w którym znajduje się sala gimnastyczna, prysznice, przebieralnie, toalety i pomieszczenia na sprzęt sportowy.
10 maja 2002 roku szkoła została uhonorowana Medalem „Zasłużony dla Poniatowej” za wieloletnią pracę na rzecz kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży. W roku szkolnym 2002/2003 nasza Szkoła brała udział w akcji „Szkoła z klasą” organizowanej przez „Gazetę Wyborczą” oraz Fundację Centrum Edukacji Obywatelskiej pod patronatem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego. Na podstawie decyzji komisji przyjmującej sprawozdania z dnia 10 października 2003 roku otrzymaliśmy tytuł „Szkoły z klasą”.
W roku szkolnym 2003/2004 uczniowie zaczęli korzystać z pięknej sali gimnastycznej, której uroczyste otwarcie odbyło się 19 października 2003 roku. W latach 2004-2005 przeprowadzono remont kotłowni (piec gazowy) i instalacji co. Od lipca 2007 roku dzieci korzystają z nowego placu zabaw. W 2008 roku wymieniono okna i drzwi w starej części szkoły. Wszystkie remonty poprawiły warunki pracy i estetykę budynku.
Dnia 31 maja 2009 roku szkoła została odznaczona ZŁOTYM MEDALEM OPIEKUNA MIEJSC PAMIĘCI NARODOWEJ za opiekę nad miejscami walki i męczeństwa, który przyznała Rada Ochrony Pamięci Walki i Męczeństwa dnia 29 września 2008 r. w Warszawie. W obecności wszystkich przybyłych na jubileusz 80-lecia szkoły medalem, z upoważnienia Wojewody Lubelskiego Genowefy Tokarskiej, sztandar szkoły odznaczył Prezes Zarządu Wojewódzkiego Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Lublinie, płk w st. spocz. Jerzy Górnicki.
W roku szkolnym 2013/2014 uczniowie zajęli I miejsce na szczeblu regionalnym w konkursie „Dziś oszczędzam w SKO, jutro w Banku Spółdzielczym” zdobywając nagrodę pieniężną w wysokości 2 tys. zł., która została wręczona 8 czerwca 2014 r. w czasie obchodów jubileuszu 85 – lecia placówki.
Historia szkoły z okazji 85 – lecia
wierszem pisana
W Kraczewicach szlachcic Gerlicz nauką się zajął
i nauczyciela dla dzieci swych wynajął.
Potem inni z niego przykład wzięli
i nauczycieli zatrudniać zaczęli.
Dziedzic Gerlicz oświacie kibicował,
więc plac pod budowę szkoły ofiarował.
Wniosek został złożony
a w 1929 r. budynek szkoły był gotowy.
Wkrótce wojna się rozpoczęła.
Wtedy Niemców gromada budynek zajęła
i na magazyn zbożowy go zamieniła.
To najgorszy okres w dziejach tej naszej szkoły,
Tyle krwi, okrucieństwa i straszne mozoły.
Nauczyciele wtedy nie spoczęli
tylko tajne nauczanie na wsi rozpoczęli.
Mimo zniszczeń lekcje prowadzić się dało.
Uczniowie szybko nadrobili zaległości,
nareszcie spokój w ich sercach zagościł.
W okresie powojennym nasi dziadkowie
pomyśleli o szkoły tej rozbudowie.
A co z pedagogami?
Wielu ich tu było, często się zmieniali,
ale o dobrym imieniu szkoły zawsze pamiętali.
Trzeba nam wymienić wszystkich dyrektorów,
którzy szkołą kierowali i nasze umysły z pasją rozwijali.
Pan Stefan Zychowicz i Stefan Czajkowski,
Tadeusz Kobyliński i Bolesław Piotrowski.
Alfred Wicha i Pan Andrzej Topolski.
W 1993 roku pani Renata Kilian szkołę przejęła
i pracę poprzedników kontynuować zaczęła.
Kiedy szkoła 70 lat miała,
imię Marii Konopnickiej otrzymała.
20 czerwca 1999 roku ta rzecz się działa,
a Rada Rodziców sztandar ufundowała.
Potem szkoła nieco zmieniła swoją formę,
gdyż, jak pewnie wiecie, przeszliśmy reformę.
Tylko sześć klas zostało
a od tamtej pory wiele się tu dokonało.
W 2001 roku nasza szkoła świętowała,
bo pracownię komputerową dostała.
A w 2003 wszyscy z sali gimnastycznej się cieszyli
i dlatego ją uroczyście wspólnie otworzyli.
W 2002 roku Medal „Zasłużony dla Poniatowej” dostaliśmy
i bardzo się z tego powodu cieszyliśmy.
W 2003 „Szkołą z klasą” nas nazwali
oraz certyfikat podarowali.
W 2009 zostaliśmy kolejnym medalem odznaczeni
za to, żeśmy o poległych za Ojczyznę nie zapomnieli.
Od kilku lat różne projekty unijne realizujemy
i przyszłością uczniów się zajmujemy.
Stąd dużą ilość sukcesów mamy
i swoich uczniów nagradzamy.
Nasi nauczyciele nam pomagają,
bardzo dużo czasu nam poświęcają.
My sukcesami chwalić się możemy,
więc za to im wdzięczność wyrazić chcemy.
O naszej Pani dyrektor wspomnieć dziś należy,
bo dba o wychowanie dzieci i młodzieży.
Za pracę na rzecz oświaty wytrwałą
Nagrodą Ministra ją uhonorowano.
Adrianna Cięszczyk i Renata Wojtaszko – absolwentki 2013 i 2012